1. Adım: Veri Toplama
MES’in ilk çalışma adımı veri toplama sürecidir. Üretim hattında bulunan makineler, operatörler, sensörler, PLC yapıları ve hatta kalite kontrol noktaları sürekli veri üretir.
Bu veriler, “ham veri” olarak kabul edilir ve MES için hayati önem taşır. Çünkü sistemin doğru kararlar verebilmesi, tıpkı insan beyninin sinyallere ihtiyaç duyması gibi, bu sinyallerin miktarına ve doğruluğuna bağlıdır.
Üretim hatlarının hız bilgisi, duruş süreleri, arıza sebepleri, iş emirleri, reçeteler, vardiya verileri, enerji tüketimleri ve hurda oranları gibi bilgiler kesintisiz şekilde MES’e akar. Bir fabrika yöneticisinin dediği gibi: “Ölçemediğiniz şeyi geliştiremezsiniz.”
Bu aşamada MES iki amaç için veri toplar:
- Durumu görmek: Makine çalışıyor mu? Hangi hızla? Yeterli kalite üretiyor mu?
- Öngörü sağlamak: Nerede sorun çıkabilir? Hangi hattan performans kaybı yaşanabilir?
Makine sensörlerinden gelen sinyaller, operatör panel formları ile birleşir ve böylece “tek gerçek kaynak” oluşturan üretim datası saklanmış olur. Artık MES, işletmenin dijital karar alanı olabilecek potansiyele ulaşmıştır.
2. Adım: Veri İşleme ve Analiz
MES’in ikinci adımı, alınan tüm verilerin işlenmesi ve anlamlı çıktılara dönüştürülmesidir. Bu noktada MES, yalnızca veri depolayan bir yazılım olmaktan çıkar; üretim zekâsını oluşturan karar mekanizmasına dönüşür.
Analiz sonrasında sistem, iş emri gelişimini, üretim miktarlarını, maliyet parametrelerini, kalite performansını ve operatör etkinliğini görünür hale getirir.
Verinin anlamlı bilgiye dönüşmesi, işletme liderlerinin “tahmine” değil, somut verilere dayanarak yönetim yapmasını sağlar. Bu nedenle MES birçok uzman tarafından “veri odaklı yönetimin kapısı” olarak tanımlanır.
Bu aşamada sistem aşağıdaki tür hesaplamaları yapabilir:
- OEE (Overall Equipment Effectiveness)
- Makine performans kıyaslamaları
- Duruş analizleri ve kök neden sonuçları
- Üretim ile plan arasındaki uyum oranı
- Kalite kontrol istatistikleri
Bu analizlerin sonucunda üretim kayıpları görünür olur.
Bu konuyla ilgili daha detaylı bilgi için MES Hangi Problemleri Çözer? adlı yazımızı inceleyebilirsiniz.
3. Adım: Üretimi Yönetme ve Yönlendirme
Veri toplamak ve analiz etmek yeterli değildir; MES’in asıl gücü sahaya müdahale edebilme yeteneğinden gelir. Sistem sadece raporlamaz, aynı zamanda üretimi yönlendirir.
İş Emirleri, Reçeteler, Operasyon Adımları, Setup ayarları, çalışma talimatları MES üzerinden operatör paneline düşer. Bu sayede üretim standart ve tekrarlanabilir hale gelir. Çünkü her çalışan, aynı ürünü aynı yöntemle üretir.
Bu aşamada MES, şu önemli süreçleri kontrol eder:
- İş emri başlatma–tamamlama
- Üretim miktarı güncelleme
- Malzeme tüketim yönetimi
- Yarı mamul ve WIP takibi
- Operatör doğrulama ve yetkilendirme
- Reçete ve parametre kontrolü (özellikle gıda, kimya, plastik ve ilaç sektöründe kritik)
Bu yetenek, işletmeleri hata riskinden, duruşlardan ve fire maliyetlerinden korur. MES kullanan bir üretim yöneticisinin ifadesi oldukça nettir:
"Eskiden kimsenin bilmediği üretim sorunları, şimdi 5 dakika içinde çözülüyor."
4.Adım: Sürekli İzleme
MES, üretim sürecini gerçek zamanlı ekranlarla izlemeye imkân sağlar. Bu ekranlar genellikle Yönetim Odası, Üretim Ofisi ve Shopfloor panellerinde kullanılır.
Herkes aynı veriyi görür, böylece bilgi kirliliği ortadan kalkar. Özellikle “Duruşlar neden uzun sürdü?” veya “Hangi vardiya daha verimli?” gibi kritik sorulara hızlı cevap alınır.
Gerçek zamanlı görünürlük sayesinde:
- Duruşlar kısalır
- Sorunlar büyümeden tespit edilir
- Vardiya performansları şeffaflaşır
- Plan–gerçekleşen farkları daralır
- Anlık raporlarla yönetime net sonuçlar sunulur
Bu aşamada MES, fabrikanın kontrol kulesi gibidir. Hammadde girişinden sevkiyata kadar tüm süreç, radar ekranında izlenir.
Sonuç:
MES nasıl çalışır? Sorunun kısa cevabı: veriyi toplar, işler, senkronize eder, üretimi yönetir, kaliteyi kontrol eder ve raporlar.
Uzun cevabı ise: MES, işletmeyi gerçek zamanlı görünürlük ve kontrol ile güçlendirir. Bu çalışma mantığı, işletmeleri sezgisel değil, veriye dayalı bir yapıya taşır.
Sonuçta daha az duruş, daha yüksek verimlilik, daha düşük maliyet ve daha yüksek kalite elde edilir. MES’in çalışma prensipleri doğru anlaşıldığında, üretim süreçlerini dijitalleştirmenin ne kadar büyük bir avantaj olduğu net şekilde ortaya çıkar.